تصحیح خودکار آزمون‌ها در پلتفرم دانه
در سال‌های اخیر با گسترش آموزش‌های الکترونیکی و به ویژه افزایش کلاس‌های مجازی، نیاز به ابزارهایی برای بازخورد سریع و نمره‌دهی خودکار آزمون‌ها به شدت احساس می‌شود. پلتفرم دانه، با ارائه‌ی فعالیت آزمون (Quiz)، امکان طراحی سوالات متنوع آموزشی و نمره‌دهی خودکار را در اختیار استادان و معلمان قرار می‌دهد. قابلیت تصحیح خودکار آزمون‌ها باعث صرفه‌جویی چشمگیر در وقت معلم می‌شود و هم‌زمان به دانش‌آموزان بازخورد فوری ارائه می‌کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که بازخورد آنی پس از آزمون، «راه‌های جدیدی برای ارتباط بین دانش‌آموزان و معلمان می‌گشاید» و درک مطالب را افزایش می‌دهد. به این ترتیب، ترکیب آزمون الکترونیکی با نمره‌دهی خودکار، ضمن افزایش انگیزه و مشارکت یادگیری دانش‌آموزان، بار کاری معلمان را نیز کاهش می‌دهد.
تصحیح خودکار در پلتفرم دانه چیست و چطور کار می‌کند
در پلتفرم دانه، فعالیت «آزمون» (Quiz) ابزار اصلی برای برگزاری امتحانات الکترونیکی است. معلم با تنظیم سوالات و انتخاب پاسخ‌های صحیح برای هر سوال، زمینه‌ی نمره‌دهی خودکار را فراهم می‌کند. پس از پایان آزمون توسط دانش‌آموز، دانه با الگوریتم‌های از پیش تعریف‌شده پاسخ‌های ارائه‌شده را با کلید مقایسه کرده و نمره هر سوال را محاسبه می‌کند. اگر تمام سوالات یک آزمون از نوع قابل تصحیح خودکار باشند (مانند تست‌های چندگزینه‌ای)، نمره‌ی کل آزمون بلافاصله در پایان آزمون در دسترس دانش‌آموز و استاد قرار می‌گیرد. اما چنانچه سوالاتی نیاز به بررسی دستی داشته باشند (مثلاً سوالات تشریحی یا برخی سوالات جای خالی پیچیده)، دانه تا پیش از تصحیح استاد آن سوالات نمره کل آزمون را محاسبه نمی‌کند. به این ترتیب نمره‌دهی خودکار در دانه، با استفاده از کلیدهای تعیین‌شده، بلافاصله نمره‌ها را می‌دهد و تنها در موارد خاص نیاز به دخالت دستی دارد.
انواع سوالاتی که می‌توانند به صورت خودکار تصحیح شوند
پلتفرم دانه از انواع متنوعی از سوالات پشتیبانی می‌کند که بسیاری از آن‌ها قابل نمره‌دهی خودکار هستند. از جمله‌ی سوالاتی که دانه به‌طور خودکار نمره می‌دهد می‌توان موارد زیر را نام برد:
- تستی (چندگزینه‌ای): دانش‌آموز یک یا چند گزینه‌ی صحیح را انتخاب می‌کند. استاد با مشخص کردن گزینه‌های درست و ضریب نمره‌ی هر گزینه، نمره‌دهی خودکار را فعال می‌کند؛ دانه بلافاصله با مقایسه پاسخ دانش‌آموز و کلید، نمره‌ی این سوال را محاسبه می‌کند.
- صحیح/غلط: این سوالات تنها دو گزینه‌ی درست یا نادرست دارند و مانند تستی‌ها به‌صورت خودکار نمره می‌گیرند.
- پاسخ کوتاه و جای خالی: در این سوال، دانش‌آموز یک یا چند کلمه را در پاسخ وارد می‌کند. دانه پاسخ واردشده را با مجموعه‌ای از پاسخ‌های صحیح از پیش تعیین‌شده مقایسه می‌کند. در صورت تطابق کامل یا جزئی (با استفاده از تنظیمات مربوط به تشخیص کلمات مشابه) نمره‌ی آن سوال به‌صورت خودکار محاسبه می‌شود.
- عددی: دانش‌آموز یک مقدار عددی وارد می‌کند. دانه این عدد را با پاسخ صحیح تعریف‌شده (با دقت یا بازه مجاز مشخص) مقایسه می‌کند و در صورت تطابق، نمره می‌دهد.
- جورکردنی (Matching): دانش‌آموز باید هر عنصر از یک فهرست را با عنصر متناظر در فهرست دیگر جفت کند. دانه هر جفت صحیح را تشخیص داده و بر اساس تعداد جفت‌های درست به دانش‌آموز امتیاز می‌دهد.
- کلوز (Embedded answers): در این نوع سوال چند جای خالی در متن پنهان است (مثلاً چند کلمه یا عبارت در یک پاراگراف). استاد پاسخ‌های صحیح هر جای خالی را تعریف می‌کند. دانه با تشخیص و تطبیق پاسخ‌های واردشده در جای خالی‌ها، نمره‌ی سوال را به‌صورت خودکار محاسبه می‌کند.
- جابجایی (Drag-and-drop): دانش‌آموز گزینه‌هایی را روی مناطق مشخص در تصویر یا متن می‌کشد. اگر موقعیت‌های درست از پیش تعیین شده باشند، دانه جابه‌جایی‌های صحیح را شناسایی و نمره‌دهی می‌کند.
امکانات و محدودیت‌های تصحیح خودکار
تصحیح خودکار در آزمون‌های دانه دارای مزایا و محدودیت‌هایی است:
- مزایا: این سیستم «صرفه‌جویی در زمان» را برای مدرس فراهم می‌کند؛ چرا که تصحیح سریع و اعلام خودکار نمرات بار کاری معلم را به شدت کاهش می‌دهد. همچنین دانش‌آموزان بازخورد فوری دریافت می‌کنند که به یادگیری فعال کمک می‌کند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که ارائه‌ی بازخورد سریع در آزمون‌های آنلاین، انگیزه و مشارکت یادگیری را افزایش می‌دهد و اطلاعات ارزشمندی از میزان درک دانش‌آموزان را در اختیار معلم قرار می‌دهد. علاوه بر این، آمار و گزارش‌های دانه (مثلاً تحلیل آماری هر سوال و ضریب تمایز آن) به معلمان امکان تحلیل دقیق عملکرد دانش‌آموزان و بهبود روش تدریس را می‌دهد.
- محدودیت‌ها: با این حال، محدودیت‌هایی نیز وجود دارد. برخی سوالات مانند سوالات تشریحی یا بارگذاری فایل (مثلاً ارسال یک نمودار یا نوشتن متن آزاد) قابل نمره‌دهی خودکار نیستند و نیاز به تصحیح دستی دارند. همچنین پاسخ‌های آزاد کوتاه باید دقیقا مطابق کلید باشند؛ اشتباهات املایی یا عبارات جایگزین ممکن است به‌عنوان پاسخ غلط در نظر گرفته شوند مگر آن‌که معلم تمام حالت‌های ممکن را تعریف کند. از سوی دیگر، اگر برای پاسخ‌های غلط در سوالات چندگزینه‌ای نمره‌ی منفی تعیین نشود، ممکن است دانش‌آموزان با حدس زدن صرفاً پاسخ صحیح را بیابند.
آموزش مرحله به مرحله نحوه تنظیم تصحیح خودکار
برای راه‌اندازی یک آزمون با تصحیح خودکار در دانه، مراحل زیر پیشنهاد می‌شود:
- ایجاد آزمون جدید: وارد صفحه درس شوید و از طریق «افزودن فعالیت یا منبع» یک «آزمون (Quiz)» جدید بسازید. برای آزمون نام و توضیحات مناسب تعیین کنید.
- تنظیم زمان‌بندی: در تنظیمات آزمون به بخش زمان‌بندی (Timing) بروید. تاریخ و ساعت شروع و پایان آزمون را مشخص کنید و محدودیت زمان (مثلاً ۳۰ دقیقه) را تنظیم نمایید. گزینه‌ی «ارسال خودکار پس از پایان زمان» را فعال کنید تا در صورت اتمام وقت پاسخ‌های ثبت‌شده خودکار ارسال شوند.
- تعیین نمره‌ها: در بخش نمره (Grade) سقف نمره کل آزمون را مشخص کنید. می‌توانید برای پاسخ‌های غلط نمره منفی تعریف کنید تا از حدس‌زدن بکاهید. همچنین تعداد تلاش‌های مجاز هر دانش‌آموز را وارد کنید (مثلاً یک بار یا چند بار). در صورت تنظیم چند تلاش، دانه می‌تواند میانگین یا بیشترین نمره‌ی تلاش‌ها را به عنوان نمره نهایی لحاظ کند.
- رفتار سوالات: در قسمت رفتار سوال (Question behavior) انتخاب کنید که آیا دانش‌آموزان پس از هر پاسخ بلافاصله بازخورد بگیرند یا همه سوالات پس از پایان آزمون تصحیح شوند. برای مثال، با انتخاب «بازخورد تعویق‌شده (Deferred feedback)» ، نمره‌دهی تنها در پایان آزمون محاسبه می‌شود و پاسخ‌ها بلافاصله بررسی نمی‌شوند. در حالی که «چندمرحله‌ای تعاملی(Interactive with multiple tries)» به دانش‌آموز اجازه می‌دهد پس از هر پاسخ و در صورت غلط بودن پاسخ، مجدداً تلاش کند.
- محدودیت‌های اضافی: می‌توانید تنظیمات امنیتی اضافه را فعال کنید. مثلاً تعیین گذرواژه برای آزمون یا استفاده از «Safe Exam Browser» (مرورگر امن مخصوص آزمون) که دسترسی به دیگر برنامه‌ها و سایت‌ها را مسدود می‌کند.
- ذخیره و افزودن سوالات: تنظیمات آزمون را ذخیره کرده، سپس سوالات را به آزمون اضافه کنید (از بانک سوال یا ایجاد دستی). در هنگام اضافه کردن هر سوال، پاسخ‌های صحیح و وزن نمره‌ی آن را مشخص کنید. برای مثال در سوالات چندگزینه‌ای پاسخ‌های درست را علامت بزنید و نمرات مثبت/منفی مربوط به هر گزینه را تعیین کنید.
- بازنگری نهایی: پس از طراحی تمام سوالات، آزمون را ذخیره کرده و آن را منتشر کنید. اکنون دانش‌آموزان می‌توانند آزمون را انجام دهند و دانه به صورت خودکار سوالات قابل تصحیح خودکار را نمره‌دهی می‌کند.
معرفی نمونه تنظیمات و مثال‌های عملی
به عنوان مثال، فرض کنید می‌خواهیم یک آزمون ۳۰ دقیقه‌ای در روز مشخصی برگزار کنیم. در تنظیمات زمان‌بندی، تاریخ و ساعت باز و بسته شدن آزمون را تعیین می‌کنیم و زمان ۳۰ دقیقه را وارد می‌نماییم. سپس گزینه‌ی ارسال خودکار پس از پایان زمان را فعال می‌کنیم تا در پایان مهلت آزمون، پاسخ‌های ثبت‌شده خودکار ارسال شوند. در قسمت نمره نیز سقف نمره کل (مثلاً ۲۰۰ امتیاز) و تعداد تلاش‌های مجاز (مثلاً ۲ بار) را مشخص می‌کنیم. اگر نمره منفی برای پاسخ‌های غلط تنظیم کرده باشیم، دانه پس از آزمون به ازای هر پاسخ اشتباه بخش مشخصی از نمره‌ی سوال را کسر می‌کند.
چالش‌های احتمالی و راهکارها
با وجود مزایای بالا، تصحیح خودکار آزمون‌ها چالش‌هایی نیز دارد. مهم‌ترین چالش تقلب است؛ مثلاً ممکن است دانش‌آموزان سوال‌ها را با هم به اشتراک بگذارند یا از منابع خارجی برای یافتن پاسخ کمک بگیرند. راهکارهای معمول شامل تصادفی‌سازی (randomize) ترتیب سوالات و گزینه‌ها، تعیین گذرواژه برای آزمون و استفاده از «Safe Exam Browser» است که محیط امنی برای آزمون ایجاد می‌کند. همچنین مشکلات فنی مانند قطعی اینترنت یا ضعف سرور می‌تواند آزمون را مختل کند؛ برای این موارد می‌توان در تنظیمات گزینه‌ی «مهلت ارسال مجدد» (submission grace) را فعال کرد تا در صورت قطع موقت ارتباط، فرصت دوباره ارسال پاسخ برای دانش‌آموز مهیا شود.
جمع‌بندی: مزایای استفاده از سیستم‌های تصحیح خودکار
به طور کلی، استفاده از سیستم‌های تصحیح خودکار در آموزش الکترونیکی فواید قابل توجهی دارد. معلمان با این سیستم‌ها می‌توانند وقت بیشتری صرف تحلیل عملکرد دانش‌آموزان و ارائه‌ی بازخورد اختصاصی کنند، به جای آن که ساعت‌ها زمان را صرف تصحیح سوالات تستی نمایند. همچنین ارائه‌ی بازخورد فوری به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا سریع‌تر اشتباهات خود را شناسایی کرده و مطالب را مرور کنند. آزمون‌های دانه با پشتیبانی از رسانه‌های چندرسانه‌ای (تصویر، صوت، ویدئو) و ارائه‌ی بازخورد تعاملی به یادگیری عمیق‌تر دانش‌آموزان کمک می‌کنند. از همه مهم‌تر، نمره‌دهی خودکار دانه بر اساس یک الگوریتم ثابت، انصاف و یکنواختی را تضمین می‌کند به طوری که همه دانش‌آموزان بر مبنای یک معیار واحد ارزیابی می‌شوند.